درمان عفونت ادراری در زنان و مردان چیست؟ برای عفونت ادراری چی بخوریم؟ آیا روش های خانگی و سنتی در درمان آن موثرند؟ عفونت ادراری (UTI) یکی از بیماری های شایع دستگاه گوارش در زنان و مردان است. این بیماری زمانی رخ می دهد که میکروب ها یا باکتری ها به مثانه یا کلیه ها وارد شوند. عفونت ادراری در هر یک از قسمت های دستگاه گوارش از جمله کلیه ها، مثانه، حالب ها و با بیشترین احتمال در دستگاه ادراری تحتانی (مجرای ادرار و مثانه) رخ می دهد.
درمان این بیماری با توجه به منشا ایجاد آن متفاوت است. بهترین روش آن استفاده از آنتی بیوتیک هاست؛ اما در موارد خفیف روش های خانگی نیز در درمان موثرند. آشنایی با علائم و علت ایجاد این بیماری می تواند در تشخیص و درمان به موقع موثر باشد. مواردی مانند استفاده از شورت نخی، از عفونت ادراری جلوگیری می کند.
عفونت ادراری چیست؟
عفونت ادراری یا UTI یک نوع بیماری است که به علت رشد قارچ، باکتری ها و گاهی ویروس ها در دستگاه ادراری ایجاد می شود. این عفونت هم در آقایان و هم خانم ها بروز می کند؛ در بخش های مختلف دستگاه ادراری مشاهده می شود، اما اغلب بخش تحتانی دستگاه یعنی مثانه و پیشابراه را درگیر می کند.
انواع عفونت دستگاه ادراری
دستگاه ادراری شامل دو قسمت فوقانی (کلیه ها و میزنای) و تحتانی (مثانه و پیشابراه) است. عفونت های ادراری بسته به اینکه کدام قسمت از دستگاه را درگیر می کند، شامل انواع مختلفی می شود:
- پیلونفریت: نام دیگر عفونت کلیه است. این نوع عفونت از مثانه یا مجرای ادرار شروع می شود و در نهایت یک یا هر دو کلیه را درگیر می کند. تب و لرز شدید، درد در بخش فوقانی کمر و پهلو و تغییرات ذهنی از علائم بروز این عفونت هستند. درمان این نوع عفونت ادراری جزء شرایط اورژانس محسوب می شود و باید سریعا توسط پزشک بررسی گردد.
- عفونت مجرای ادراری: زمانی رخ می دهد که باکتری های گوارشی از مقعد به مجرای ادراری راه پیدا می کنند. برخی عفونت های مقاربتی از جمله تبخال، کلامیدیا و سوزاک باعث بروز این عفونت در زنان می شوند.
- سیستیت: یا عفونت مثانه به دلیل مقاربت های جنسی و حضور باکتری اشرشیاکلی در مثانه ایجاد می شود. تب، فشار و گرفتگی در کمر و شکم از علائم بروز این نوع عفونت دستگاه ادراری است.
درمان عفونت ادراری
درمان این عفونت با توجه به منشا ایجاد آن متفاوت است. اگر منشا عفونت باکتری باشد، درمان آن استفاده از آنتی بیوتیک است. UTI قارچی و ویروسی نیز به ترتیب با داروهای ضد قارچی و ویروسی درمان می شوند.
درمان دارویی با آنتی بیوتیک ها
بهترین روش درمان این نوع عفونت ها مصرف آنتی بیوتیک است. با توجه به اینکه کدام قسمت از دستگاه ادراری درگیر می شود، نوع آنتی بیوتیک های مصرفی متفاوت می شود. پزشک از طریق نتایج کشت ادراری یک نوع درمان آنتی بیوتیک با بهترین عملکرد در برابر باکتری را انتخاب می کند. عفونت مجاری تحتانی با آنتی بیوتیک های خوراکی و عفونت های بخش فوقانی دستگاه ادرار با آنتی بیوتیک های وریدی درمان می شوند.
عفونت ساده UTI
مهم ترین آنتی بیوتیک هایی که در درمان عفونت های ساده دستگاه ادراری مفید عمل می کنند عبارتند از:
- سفالکسین
- فسفومایسین
- تری متوپریم
- نیتروفورانتوئین
- سفتریاکسون
عفونت شدید UTI
درمان عفونت دستگاه ادراری در موارد حاد و شدید با آنتی بیوتیک های درون وریدی انجام می شود.
عفونت مکرر UTI
برای افرادی که به صورت مکرر دچار این عفونت می شوند، عموما توصیه های درمانی زیر پیشنهاد می شود:
- استروژن درمانی واژن برای خانم ها پس از دوران یائسگی
- یک دوز آنتی بیوتیک بعد از فعالیت جنسی (در صورتی که منشا ایجاد عفونت رابطه جنسی باشد.)
- دوز خفیف آنتی بیوتیک برای حداقل 6 ماه
درمان سنتی UTI
درمان سنتی UTI یک روش درمانی بدون احتمال بروز عوارض جانبی است. برخی از مهم ترین داروهای استفاده شده برای عفونت مورد بحث در طب سنتی عبارت است از:
- آنتی بیوتیک سنتی: این آنتی بیوتیک ترکیبی از یک فنجان آب تربچه، نارگیل، گل گز روغنی، آناناس، اسفناج، انگور قرمز و یک حبه است.
- نعناع: برگ نعناع دارای خواص ضدباکتریایی است. دمنوش های تهیه شده از نعناع فلفلی و نعناع وحشی در درمان عفونت ادراری بسیار مفید عمل می کنند.
- چای سبز: این گیاه ترکیباتی به نام پلی فنول دارد که دارای اثرات ضد التهاب قوی و ضد باکتریایی است.
- کاکل ذرت: این گیاه سرشار از مواد معدنی و ترکیب سیلیکاست و به تقویت بافت ها کمک می کند. از دیگر اثرات مثبت مصرف این گیاه می توان به تسکین غشاهای مخاطی تحریک شده، خواص موسیلاژ و اثرات ادرارآور آن اشاره کرد.
- مهر طلایی: یک آنتی باکتریال قوی و تسکین دهنده غشاهای مخاطی است. مصرف این گیاه در درمان التهاب دیواره مجاری ادراری بسیار موثر است.
- ریشه گل ختمی: غشاهای مخاطی تحریک شده دستگاه ادراری را تسکین می دهد و آنها را نرم می کند.
- دم اسب و گل قاصدک: این دو گیاه خواص ادرارآوری قوی دارند. مصرف آنها به شستشوی مثانه و تسکین علائم حاصل از عفونت دستگاه ادراری کمک می کند.
- بابونه: این گیاه اثرات ادرارآور خفیفی دارد. به دلیل دارا بودن خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی در درمان عفونت دستگاه ادراری بسیار موثر عمل می کند. مصرف آن به مهار رشد باکتری ها و حذف این میکروارگانیسم ها از دستگاه ادراری کمک می کند.
- کاسنی و گزنه: مصرف عصاره رقیق شده این دو گیاه باعث افزایش ادرار می شود و با خروج باکتری ها به درمان عفونت ادراری کمک می کند.
- سیر: این گیاه ترکیبی با نام آلیسین دارد که دارای اثرات ضد باکتریایی قوی در برابر طیف گسترده ای از باکتری های ایجاد کننده عفونت مجاری ادراری است.
- روغن میخک، علف لیمو و پونه کوهی: این روغن ها خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی دارند. مصرف آنها به صورت استنشاق و یا موضعی در درمان این عفونت موثر است.
درمان خانگی UTI
درمان خانگی UTI فقط برای عفونت های ادراری ساده و خفیف موثر است. بهترین روش این نوع درمان مصرف آب فراوان (حداقل 12 فنجان در روز) است. سایر روش هایی که در درمان خانگی عفونت های ادراری تاثیر مثبتی دارند عبارتند از:
- استفاده از پدهای گرم کننده یا بطری های آب گرم: روشی کم هزینه و آسان است که در کوتاه مدت اثرگذاری مثبتی دارد. استعمال این پدها به مدت 15 دقیقه در ناحیه لگن درد ناشی از این نوع عفونت ها را تسکین می دهد. حمام آب گرم نیز جایگزین مناسبی برای این روش است.
- مصرف ویتامین سی: ویتامین سی یک آنتی اکسیدان قدرتمند و موثر در بهبود عملکرد سیستم ایمنی است. مصرف این ویتامین باعث کاهش پی اچ ادرار و ایجاد اکسیدهای نیتروژن می شود. هر یک از این موارد احتمال زنده ماندن باکتری های عفونی مجاری ادراری را به حداقل می رساند.
- شستشوی اندام تناسلی: یک روش خانگی درمان عفونت ادراری در زنان، شستشو و ضدعفونی اندام تناسلی است. سرکه با دارا بودن خواص ضدعفونی کننده قدرتمند بهترین محلول برای شستشو است.
- مصرف قند دی مانوز: دی مانوز یک نوع قند ساده است که در بسیاری از خوراکی ها به طور طبیعی وجود دارد. مصرف پودر یا قرص آن در درمان عفونت های خفیف ادراری بسیار موثر است. این قند مانع از چسبیدن باکتری های ایجاد کننده عفونت به سلول های دستگاه ادراری می شود و در نتیجه دفع این باکتری ها بیماری بروز پیدا نمی کند. البته، مصرف این قند در افرادی که دارای مشکل تنظیم سطح قند خون هستند توصیه نمی شود .
- مصرف آب زغال اخته: آنتوسیانین و اسید سالیسیک این گیاه از اتصال باکتری ها به مجاری ادراری جلوگیری می کند.
جراحی UTI
اکثر مواقع درمان عفونت ادراری با مصرف آنتی بیوتیک ها و یا روش های درمان سنتی و خانگی اثرات مثبتی جهت حذف منشا بیماری دارد. به ندرت ممکن است پزشک جراحی را روش درمان این بیماری معرفی کند. تنها در شرایط وجود یک مشکل آناتومیکی مانند انسداد در دستگاه ادراری، جراحی تنها راه حل مشکل است.
علت عفونت ادراری
عفونت دستگاه ادراری عمدتا در زنان شایع است و در اثر ورود باکتری ها به مجرای ادراری و تکثیر آنها در مثانه رخ می دهد. به طور کلی هر عاملی که در کاهش تخلیه مثانه یا تحریک دستگاه ادراری نقش داشته باشد، باعث بروز این عفونت می شود:
- رابطه جنسی
- استفاده از لباس زیر بی کیفیت
- بارداری
- کاهش سطح استروژن
- استفاده از سوند ادراری
- رطوبت ناحیه تناسلی
- انسداد مجرای ادراری
علائم UTI
علائم عفونت ادراری به توجه به جنسیت، سن و نوع عفونت متفاوت است. اما در یک حالت کلی نشانه های اصلی این بیماری را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
- فشار در ناحیه تحتانی لگن
- درد در شکم و پهلو و آلت تناسلی
- درد در زمان برقراری رابطه جنسی
- سوزش در زمان ادرار
- کدر و تیره بودن ادرار
- تکرر ادرار، میل شدید و مداوم برای انجام آن
علائم عفونت دستگاه ادراری در زنان
عفونت ادراری عمدتا در خانم ها دیده می شود. دلیل آن هم نزدیک بودن فاصله مجرای ادرار و ورودی واژن است. با این حال درمان عفونت ادراری در هر دو گروه به شکل مشابهی است.
این نوع عفونت در خانم ها معمولا به مجاری ادرار و مثانه مربوط می شود. مهم ترین علامت آن نیز درد لگن و اطراف ناحیه استخوانی شرمگاهی است. از علائم دیگر این بیماری در خانم ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکرر، سوزش و بوی بد ادرار
- درد در زمان خروج ادرار
- وجود خون و چرک در ادرار
علائم عفونت ادرای در مردان
عفونت دستگاه ادراری در مردان به دلیل فاصله زیاد مجرای ادراری با سوراخ مقعد و بلند بودن این مجرا کمتر اتفاق می افتد. این بیماری در مردان با علائم زیر همراه است:
- سوزش در زمان دفع ادرار
- بوی بد و رنگ تیره ادرار
- وجود خون در ادرار
- تکرر ادرار
- عدم کنترل فرد در زمان احساس نیاز به ادرار
علائم عفونت دستگاه ادراری در کودکان
این بیماری در کودکان نیز با همان علائم ذکر شده در زنان و مردان بروز پیدا می کند. علاوه بر درد در شکم، پهلو و کمر، سوزش، بوی بد ادرار و نیاز به دفع مکرر، دو علامت زیر نیز به تشخیص این بیماری در کودکان کمک می کند:
- اجتناب از ادرار کردن
- استفراغ
- افزایش دمای بدن
- خیس کردن تختخواب یا بیماری شب ادراری
روش های تشخیص عفونت ادراری
پزشک قبل از شروع روند درمان عفونت ادراری از روش هایی خاص برای اطمینان از وجود این عفونت در بدن بیمار استفاده می کند.
کشت ادرار: هدف از انجام این روش بررسی منشا ایجاد بیماری (وجود قارچ یا باکتری) و انتخاب داروی مناسب است. در صورتی که ویروس عامل ایجاد این بیماری باشد از طریق کشت ادرار قابل تشخیص نیست.
- آزمایش نمونه ادرار: در این آزمایش از طریق بررسی علائم فرد و وجود گلبول های قرمز، سفید و باکتری در ادرار عفونت تشخیص داده می شود.
- سیتوسکوپی: روشی است که عمدتا برای افراد مبتلا به عفونت ادراری مکرر تجویز می شود. در این روش از یک لوله نازک و بلند مجهز به لنز برای مشاهده داخل مثانه و پیشابراه استفاده می شود.
- تصویربرداری: تصویربرداری یک روش رایج تشخیص عفونت دستگاه ادراری است. پزشک برای تشخیص این بیماری از روش های مختلف تصویربرداری چون سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن استفاده می کند.
- IVP (تصویربرداری پیلوگرام داخل وریدی): متداول ترین روش تصویربرداری تشخیص این عفونت است. روش IVP هر گونه ناهنجاری، انسداد و تومور را در مثانه، کلیه و مجاری ادراری تشخیص می دهد. در این روش بعد از تزریق ماده کنتراست درون رگ، تصویربرداری اشعه ایکس از بخش های ذکر شده انجام می شود.
عوارض UTI
در شرایطی که درمان عفونت دستگاه ادراری به تعویق بیافتد یا به درستی انجام نشود، عوارض جانبی بروز پیدا می کنند:
- سیپسیس: از عوارض کشنده UTI است و در صورتی که عفونت به کلیه ها برسد بروز پیدا می کند.
- پیلونفریت: عارضه حاصل از عفونت حاد یا مزمن کلیه هاست و دلیل ایجاد آن عدم درمان عفونت دستگاه ادراری است.
- بروز عفونت های مکرر: بیشتر در خانم ها مشاهده می شود؛ به ویژه آنهایی که در یک دوره 6 ماهه تا یکساله دو یا چند عفونت ادراری را تجربه کرده اند.
در پایان، چگونه از عفونت ادراری پیشگیری کنیم؟
همیشه گفته اند “پیشگیری بهتر از درمان است”. گرچه در اکثر موارد درمان عفونت ادراری با مصرف آنتی بیوتیک ها امکان پذیر است، اما گاهی اوقات جراحی تنها راه درمان این بیماری است؛ پروسه ای که طی آن بیمار متحمل پرداخت هزینه زیادی می شود. بنابراین، بهتر است انجام برخی اقدامات را جهت پیشگیری از ایجاد این عفونت مدنظر قرار داد.
نوشیدن آب فراوان مهم ترین نکته مراقبتی جهت پیشگیری است. عدم نگهداری طولانی مدت ادرار، استفاده از پروبیوتیک های واژینال، برخی آنتی بیوتیک های پیشگیری کننده در زمان مراقبت جنسی و شستشوی صحیح بدن بعد ادرار نکات مهمی دیگر در پیشگیری از این بیماری هستند. همچنین بهتر است برای این کار از لباس زیرهای نخی استفاده کنید تا دچار عفونت ادرای نشوید. یلوشاپ ارائه دهنده انواع لباس زیر زنانه و مردانه است که می توانید با قیمت مناسب از این فروشگاه خرید کنید.